MORSOWANIE I JEGO WPŁYW NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

Leczenie zimnem należy do najstarszych metod fizykoterapii, a jego historia sięga czasów starożytnych. Efekty biologiczne stosowania zimna uzależnione są głownie od zakresu stosowanych temperatur, prędkości ochładzania tkanek, czasu ekspozycji oraz indywidualnej wrażliwości organizmu. W zależności od tych parametrów, zimno może spowodować zarówno zniszczenie tkanek zmienionych patologicznie, jak i pobudzenie procesów fizjologicznych.

Wpływ morsowania na organizm ludzki

Krótkotrwałe zanurzanie organizmu w zimnej wodzie pobudza go do reakcji obronnej, w wyniku której następuje proces hartowania. Morsowanie można porównać do krioterapii, z powodzeniem stosowanej przez lekarzy w terapii wielu schorzeń. Kąpiel intensywnie pobudza krążenie, dzięki czemu organizm staje się lepiej odżywiony i łatwiej się regeneruje (statystyki mówią, że Morsy zapadają na choroby górnych dróg oddechowych nawet 40% rzadziej niż reszta społeczeństwa). Zimne kąpiele, stosowane regularnie, obniżają także poziom insuliny we krwi.

Niezwykle ważny jest również fakt, że zimno stanowi silny środek przeciwbólowy. Pływanie zimą może przyczyniać się także do redukcji bólu na okres przeszło 24 godzin, stąd znajduje korzystne zastosowanie w wielu jednostkach chorobowych, takich jak m.in. reumatoidalne zapalenie stawów. Ponadto poprawia zakres ruchomości w stawach, a także wpływa korzystnie na poprawę nastroju chorych oraz znosi uczucie zmęczenia . Umiarkowane chłodzenie znajduje również zastosowanie w leczeniu hipertermii.

Dr. Huttunen opisał wpływ regularnych kąpieli zimowych na ogólne samopoczucie morsów, mając na celu potwierdzenie subiektywnych skutków tej aktywności na zdrowie somatyczne i psychiczne badanych. Wyniki jego badań potwierdziły, że w wyniku adaptacji do zimnej wody doszło do istotnego zmniejszenia napięcia i zmęczenia oraz poprawy nastroju i pamięci. Wykazał, że osoby morsujące miały więcej energii i wigoru oraz wykazywały większą aktywność niż grupa kontrolna.

Jak zażywać zimnych kąpieli?

Warto wiedzieć, że po 12 minutach kąpieli w zimnej wodzie zdrowie może być silnie zagrożone. Dla uniknięcia skrajnego wychłodzenia zaleca się więc, żeby kąpiele trwały około 3 minut. Na początek możesz zanurzyć się zaledwie na kilkanaście sekund – tyle w zupełności wystarczy, by Twój organizm odczuł korzystne oddziaływanie morsowania. Później daj sobie czas na regenerację – od 24 do nawet 48 godzin. Warto w tym celu wybrać się np. do sauny.

W przypadku ekspozycji na niską temperaturę ważne jest odpowiednie przygotowanie organizmu. Przed wejściem do zimnej wody właściwe jest wykonanie krótkiej, około 10 minutowej rozgrzewki. Nie powinna ona znacznie obciążać organizmu, a jedynie przygotować mięśnie do ochłodzenia przez poprawę ich ukrwienia.

By utrzymać temperaturę ciała, warto wykonać wtedy ćwiczenia aerobowe (np. bieganie, rower), które pozwolą dotlenić organizm, co zapewni dodatkową produkcję ciepła. Gdy już wchodzisz do wody pamiętaj, że siła rąk i nóg pod wpływem chłodu może zmniejszyć się nawet kilkukrotnie. Nie wykonuj gwałtownych ruchów i spokojnie oddychaj.

Uwaga! – do wody wchodzisz w rękawiczkach, szaliku i czapce, a do przerębli – nawet w butach. Wszystko po to, by uniknąć odmrożeń i nadmiernego wychłodzenia organizmu. Po wyjściu poruszaj się trochę, a następnie ubierz i rozgrzej gorącym napojem.

Przeciwwskazania i niebezpieczeństwa zimnych kąpieli

Pomimo dobroczynnego działania zimna, ważne jest, aby przed jego zastosowaniem zapoznać się z wszystkimi przeciwwskazaniami do jego stosowania. Warto, aby przed rozpoczęciem zabiegów z zastosowaniem zimna, skonsultować się z lekarzem.

Przeciwwskazania do stosowania zimna to, m.in.:

• Niewydolność krążeniowo-oddechowa, ciężkie przypadki dusznicy bolesnej spontanicznej, przecieki żylno-tętnicze w płucach, ostre schorzenia dróg oddechowych rożnego pochodzenia,
• Destabilizacja układu krążeniowego oraz mózgowego: przebyty bądź zagrażający zawał serca i/lub mózgu, wady aparatu zastawkowego serca w postaci zwężenia zastawek połksiężycowatych aorty czy zwężenie zastawki dwudzielnej, zaburzenia rytmu serca przy jego częstości powyżej 200 uderzeń na minutę,
• Ostre choroby infekcyjne i wirusowe, a także niewyjaśnione stany gorączkowe,
• Zagrożenia zatorami oraz zakrzepami w układzie żylnym,
• Otwarte rany i owrzodzenia,
• Zmiany miażdżycowe oraz troficzne układu naczyniowego utrudniające lub uniemożliwiające jego prawidłową reakcję na oziębienie,
• Choroby przebiegające z nietolerancją zimna, np. choroba Raynauda,
• Padaczka,
• Ciąża,
• Niedoczynność tarczycy,
• Wyniszczenie i wychłodzenie organizmu,
• Stosowanie leków, zwłaszcza neuroleptyków,
• Stosowanie alkoholu przed lub w trakcie ekspozycji na niską temperaturę,
• Wiek powyżej 65 roku życia.

W następstwie zanurzenia w zimnej wodzie może dojść do szoku termicznego. Gwałtowne ochłodzenie stanowi znaczne obciążenie dla serca i płuc. W następstwie nagłego oziębienia

niebezpiecznymi następstwami są m.in. tachykardia, hiperwentylacja, zmniejszoną zdolność wstrzymywania oddechu, zmniejszoną wydajność pływania. W najgorszym wypadku może powodować nawet śmierć. W Wielkiej Brytanii notuje się 400-1000 zgonów rocznie, związanych z kąpielami w zimnej wodzie. Przyczynami są zwykle zawał serca i niewydolność krążenia, zaburzenia przepływu krwi w mózgu i zaburzenia rytmu serca wywołane przez autonomiczny układ nerwowy. Starsi ludzie wydają się być bardziej zagrożeni niż ludzie młodsi.

Nie zaleca się pływania w zimnej wodzie, a jedynie kąpiel w płytkiej wodzie, najlepiej w obecności innych. Każda osoba podczas pływania w wodzie o temperaturze poniżej 5°C powinna mieć kontrolowane parametry temperatury wnętrza ciała i częstości skurczów serca. Ważne jest, aby zapobiec spadkowi temperatury ciała poniżej 32°C oraz arytmii, a w przypadku wystąpienia niebezpiecznych okoliczności niezwłocznie wyciągnąć taką osobę z wody.

Łukasz Zimny

Bibliografia:

1. Żyżniewska-Banaszak E, Mosiejczuk H, Cichocki P., Fizjoterapia i odnowa biologiczna – czy dla wszystkich?, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 2010, 56:3 s. 113–120
2. Zagrobelny Z., Krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa, Edra Urban & Partner 2003
3. Huttunen P., Effects of long-distance swimming In cold water on temperature, blood pressure and stress hormones in winter swimmers, Journal of Thermal Biology 02.2000
4. Banfi G., Melegati G., Barassi A., Effects of whole body cryotherapy on serum mediators of inflammation and serum muscle enzymes i athletes, Journal of Thermal Biology, (34) 2009