Ból głowy i szyi

Jedną z przyczyn powstawania dolegliwości bólowych w naszym organizmie jest obciążanie naszego układu mięśniowo – powięziowego. Pomimo, iż jest on bardzo wytrzymały to systematyczne i długotrwałe przeciążanie generuje niepożądane napięcie.

Efektem są tzw. Mięśniowo powięziowe punkty spustowe (ang. trigger points). Punkt spustowy to nadwrażliwy punkt w mięśniu szkieletowym, wiążący się z nadmiernie czułym, wyczuwalnym w badaniu palpacyjnym guzkiem w obrębie napiętego pasma. Punkt ten odznacza się bolesnością uciskową i powoduje charakterystyczny ból rzutowany, tkliwość, zaburzenia czynności ruchowych i zaburzenia autonomiczne. [1]

Warto wiedzieć, że punkty spustowe powstają w charakterystycznych miejscach, gdzie mięśnie łączą się z nerwami ruchowymi (odpowiedzialne za przekazywanie “poleceń” mięśniom). Do bólu dochodzi zatem gdy punkt zostanie naciśnięty lub w trakcie pracy mięśni.

Przyczyną powstawania punktów spustowych może być także bezpośredni uraz oraz nieprawidłowa, wymuszona postawa ciała związana z charakterem wykonywanej pracy, a także wrodzone wady i deformacje narządu ruchu, maksymalne lub submaksymalne skurcze koncentryczne towarzyszące złym nawykom ruchowym. Istotnym elementem będzie oczywiście uprawiana dyscyplina sportu. Każda charakteryzuje się przeciążeniami w konkretnych rejonach naszego ciała.

Pamiętajmy także o psychologicznej przyczynie powstawania bólu mięśniowo–powięziowego. Badania wykazały, że przewlekłe zmęczenie oraz permanentne uleganie czynnikom stresowym sprzyja powstawaniu punktów spustowych na głowie, karku, obręczy barkowej oraz w obrębie ramienia! [2]

Wiedząc już czym są punkty spustowe i jaki wpływ mogą mieć na nasz organizm, zajmijmy się przyczynami powstawania bólu w rejonie głowy i szyi.

Ból głowy i szyi

Badania Travell i Simonsa wykazały, iż punkty spustowe zlokalizowane w rejonie górnej części grzbietu, szyi i głowy są często ukrytą przyczyną wielu dolegliwości bólowych. Należą do nich:

• Bóle głowy:

• Ból typu napięciowego,
• Migreny,
• Napadowy ból głowy (Klasterowy lub Hortona),
• Ból pochodzenia naczyniowego,

• Zaburzenia stawu skroniowo – żuchwowego,
• Kaszel, nadmiar flegmy,
• Katar zatokowy,
• Łzawienie oczu,
• Zaburzenia ostrości widzenia,
• Szumy uszne,
• Zatykanie uszu,
• Tkliwość głowy, włosów,
• Zaczerwienienie oka.

Warto pamiętać, że przyczyna bólu rzadko leży w bolącym miejscu!

Większość bólu głowy bierze się z obecności punktów spustowych w mięśniach szczęki, szyi, górnej części grzbietu. Napięte mięśnie górnej części grzbietu wywołują bóle szyi, a te z kolei wywołują bóle głowy. Ten fizyczny dystans dzielący przyczynę i skutek odpowiada za to, dlaczego bóle głowy bywają trudne w leczeniu. [3]

Ból oraz inne objawy występujące w okolicach głowy i szyi mogą mieć inne przyczyny niż mięśniowo – powięziowe punkty spustowe ale powinny one być zawsze brane pod uwagę z powodu łatwej i szybkiej wykrywalności.

Zwróć uwagę na te mięśnie!

• Mięsień czworoboczny grzbietu

Mięsień czworoboczny grzbietu pokrywa większość powierzchni górnej połowy pleców i środek tylnej powierzchni szyi. Szyjna część mięśnia przyczepiona jest do podstawy czaszki, kręgosłupa, obojczyka i łopatek.

Jego zadaniem jest unoszenie obręczy barkowej w górę oraz stabilizacja łopatek jako podstawy dla innych czynności ramion. Szczytowa część mięśnia pomaga utrzymywać ciężar głowy i szyi podczas pochylania głowy w przód i na boki.

Przyczyny

• Dysfunkcje postawy takie jak garbienie się przy siedzeniu czy wychylanie głowy do przodu, nakłada na ten mięsień niepotrzebny ciężar, powodując powstawanie punktów spustowych,
• Skrócenie mięśni piersiowych powoduje stałe ściąganie barków, któremu mięsień czworoboczny musi nieustannie przeciwdziałać,
• Skrócenie mięśni brzucha może ściągać tułów w dół i tworzyć pozycje zgarbioną z wysuniętą głową w przód.

Mięśnie brzucha i piersiowe mogą zatem stać się przyczyną bólu głowy!

• Wykonywanie pracy wymagającej trzymania ramion wyciągniętych przed siebie przez dłuższy czas,
• Długotrwale siedzenie bez podparcia łokci,
• Kobiety posiadające większy, cięższy biust,
• Noszenie ciężkiego plecaka lub torby na ramieniu,
• Napięcie emocjonalne.

Objawy

Punkty spustowe w mięśniu czworobocznym grzbietu daje dość wyraźne objawy, do których należą:

1. Napięcie tego punktu jest powierzchowne. Uciśnięcie włókien tego rejonu będzie tkliwe. Jest główną przyczyną bólu głowy w okolicach skroni. Może również rzutować do mięśni żwacza, górnego odcinka szyi za uszami oraz do miejsc głęboko za oczami. Czasami może wywołać ból z tyłu głowy. Może ograniczać obracanie głową, oraz zginanie szyi na stronę przeciwną do jego lokalizacji.

2. Napięcie zlokalizowane jest w głębi tkanki mięśniowej. Punkt jest przyczyną bólów tylnej części szyi i podstawy czaski, co może przejawiać się bólem głowy. Punkt może ograniczać obracanie głowy oraz zginanie szyi w stronę przeciwną do jego lokalizacji.
3. Znajduje się łopatce w okolicy mięśnia podgrzebieniowego. Punkt może powodować łamiący ból tuż obok brzegu przyśrodkowego łopatki.
4. Punkt ulokowany jest w pobliżu wyrostka barkowego łopatki. Wywołuje ból miejscowy.
5. Punkt znajduje się przy brzegu przyśrodkowym łopatki w części środkowej mięśnia czworobocznego grzbietu. Powoduje miejscowy palący ból, równolegle do kręgosłupa.
6. Punkt znajduje się przy brzegu przyśrodkowym łopatki w połowie drogi ku górze, zaczynając od kąta dolnego łopatki. Występuje często. Wywołuje ból rzutowany z tyłu szyi i podstawy czaski. Jest jedną z przyczyn sztywności karku i bólu głowy. Dodatkowo może powodować ból pleców w odcinku piersiowym.

• Mięsień dźwigacz łopatki

Przyczep początkowy mięśnia dźwigacza łopatki znajduje się na bokach czterech górnych kręgów szyjnych i biegnie do brzegu przyśrodkowego kąta górnego łopatki. Takie ułożenie pozwala mu unosić łopatkę, a tym samym unosić ramię. Właśnie ta funkcja jest najczęstszą przyczyną kłopotów.

Przyczyny

• Wysiłek i złe nawyki posturalne gdzie ramiona są utrzymywane w górze,
• Spanie na boku bez właściwego podparcia głowy,
• Pisanie na klawiaturze komputera z jednoczesnym patrzeniem w bok,
• Siedzenie w przeciągu,
• Przytrzymywanie telefonu barkiem przy uchu,
• Noszenie ciężkiego plecaka lub torby na ramieniu,
• Zbyt wysokie lub zbyt niskie podłokietniki,
• Wypadki komunikacyjne tzw. “smagnięcie biczem”,
• Nawykowe wychylanie głowy w przód,
• Czytanie książki położonej płasko na biurku,
• Nawykowe trzymanie telefonu blisko przy klatce piersiowej.

Objawy

Punkty spustowe w mięśniu dźwigaczu łopatki będą objawiać się:

Punkty spustowe w mięśniu dźwigaczu łopatki wywołują ból i usztywnienie na złączu szyi i barku oraz na karku. Gdy są bardzo aktywne wywołują ból rzutowany wzdłuż brzegu przyśrodkowego łopatki i z tyłu barku. Przeciążony mięsień uniemożliwia ruch obejrzenia się do tyłu, np. przy cofaniu samochodu. Może nastąpić całkowity brak możliwości obrócenia głowy.

• Mięsień mostkowo – obojczykowo – sutkowy

Mięsień leży z przodu i boku szyi. Początek mięśnia tworzą dwie głowy, boczna i przyśrodkowa. Boczna przyczepia się do górnej powierzchni końca mostkowego obojczyka, a przyśrodkowa do przedniej powierzchni rękojeści mostka. Z kolei koniec mięśnia leży na powierzchni wyrostka sutkowatego.

Podstawową funkcją mięśnia jest obracanie głowy w obie strony i zginanie szyi ku klatce piersiowej. Lewy mięsień MOS obraca głowę na prawo. Dodatkowo mięsień pomaga utrzymać stabilną pozycję głowy podczas ruchów reszty ciała.

Przyczyny

• Utrzymywanie głowy w odpowiedniej pozycji, np. patrzenie na monitor komputera lub prowadzenie samochodu,
• Przytrzymywanie głowy wychylonej do tyłu,
• Przytrzymywanie głowy odwróconej w jedną stronę,
• Nagłe podniesienie dużego ciężaru,
• Urazy komunikacyjne,
• Oddychanie torem piersiowym,

Objawy

Punkty spustowe w mięśniu mostkowo – obojczykowo – sutkowym mogą objawiać się:

Objawy wywoływane przez punkty można podzielić na bóle rzutowane z poszczególnych głów. Będą w sposób istotny różniły się od siebie. Jednak w obu przypadkach, ból zazwyczaj będzie rzutowany do czaszki, twarzy i szczęki.

• Ból rzutowany głowy przyśrodkowej: ból w głębi oka, ból języka podczas przełykania, bóle głowy nad oczami, za uszami oraz na czubku głowy. Nadmierne napięcie mięśni szczęki.
• Ból rzutowany głowy bocznej: ból głowy po przeciwnej stronie czoła, ból ucha wewnętrznego, ból zębów. Możliwa jest również bezbolesna sztywność karku odchyleniem bocznym
• Zaburzenia równowagi: zawroty głowy (o charakterze napadowym), mdłości, zachwiania równowagi.
• Zaburzenie słyszenia: jednostronna głuchota, szumy uszne, dzwonienie w uszach.
• Zaburzenie widzenia: przyciemnione, nieostre lub podwójne widzenie, zaczerwienie oczu lub nadmierne łzawienie wraz z katarem, opadanie powieki, drżenie oka lub powieki, drżenie tekstu czytanego przed oczami.

Podsumowanie

Jak sami widzicie, ból głowy i szyi jest tematem dość mocno złożonym. Spora część dolegliwość ma pochodzenie mięśniowo – powięziowe. Zanim sięgniemy po specjalistyczne badania i garść leków przeciwbólowych, warto przeanalizować naszą codzienną aktywność. Pozycje w których spędzamy czas, rodzaj treningu, technika ćwiczeń czy sposób oddychania to kluczowe elementy które możemy spokojnie poprawić we własnym zakresie. Regularna praca i analiza naszych działań pozwoli małym wysiłkiem pozbyć się bólu, a to przełoży się na lepsze samopoczucie i efektywny trening!

Bibliografia:
[1] Simons D.G., Travell J.G., Simons L.S., Myofascial Pain and Dysfunction: The Trigger Point Manual Vol. 1, Upper Body, Lippincott Williams & Wilkins, Baltimore 1999
[2] Kumbhare D.A., Elzibak A. H., Noseworthy M. D., Assessment of myofascial trigger points using ultrasound, „American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation” 2016, nr 95, s. 72-80
[3] Davies C., Davies A., Trigger Point Therapy Workbook, New Harbinger Publications, 2013, s. 80-86